اولین هدیه پدر و مادر به فرزند!

اولین هدیه‌ای که پدر و مادر شما به شما داده‌اند چیست؟اسم نوزاد اولین هدیه است.شاید دور از ذهن باشد که شخصیت افراد نیز تحت تاثیر نام افراد به تکامل برسد.واکنشی که دیگران نسبت نام افراد دارند می‌تواند تا حدی مولفه‌ای برای تکامل شخصیت باشد. اما در این مجال به وجه دیگری در این زمینه می‌خواهیم بپردازیم. این مقاله از سایت"فرهنگ" اخذ شده که خواندنی است.

همانگونه که اسلام برای همه ی شئون زندگی انسان چه فردی و چه اجتماعی برنامه و نظر دارد در مورد نامگذاری افراد که بخشی از سبک زندگی اوست هم دارای یک نظام و نظرگاه مستقل است.

 وَعَلَّمَ آدَمَ الْأَسْمَاءَ کُلَّهَا ثُمَّ عَرَ‌ضَهُمْ عَلَى الْمَلَائِکَةِ فَقَالَ أَنبِئُونِی بِأَسْمَاءِ هَؤُلَاءِ إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ

و خدا همه نام ها [یِ موجودات] را به آدم آموخت؛ سپس [هویت و حقایق ذات موجودات را] به فرشتگان ارائه کرد و گفت: مرا از نام های ایشان خبر دهید، اگر [در ادعای سزاوار بودنتان به جانشینی] راستگویید.(1)

یکی از نعمات بزرگ خداوند متعال به انسان نعمت زبان و به تبع آن قدرت  تکلم و بیان مفاهیم است، که به وسیله ی آن ارتباط انسانها با یکدیگر در پهنه ی زمان و مکان و حتی فرهنگ و نژاد و تمدن های گوناگون برقرار می‌گردد.

 به همین وسیله است که انسان می تواند خواسته ها ، عواطف و درونیاتش را با دیگر همنوعانش در میان بگذارد و در این میان سرعت انتقال مفاهیم از اهمیت ویژه ای برخوردار است، به همین جهت است که برای انتقال مفاهیم ذهنی ، خارجی و یاحقیقی و ...  اسامی به وجود آمدند.

«اسم در لغت به معنای لفظی است که بر حقیقت و مسمائی دلالت کند،این کلمه از ماده (سمه) اشتقاق شده و «سمه» به معنای داغ و علامتی است که بر گوسفندان می زنند، تا مشخص شود صاحب آن کیست و شاید از ریشه و ماده (سمو)گرفته شده باشد که در این صورت به معنای رفغت و بلندی است.

همچنانکه قلٌه از دامنه بخاطر رفعت و بلندیش ممتاز شده ؛ نام نیز باعث تشخیص افراد و تمایز آنان از دیگران می گردد. اسم در اصطلاح و عرف معادل نام و نشان است». (2)

اهمیت نامگذاری در انسان ها

حال انسان که از جهت خلقت، اشرف آفریدگان است برای تشخص و تمایز  با دیگر همنوعانش چگونه باید نامگذاری شود و چه نام هایی در شأن این انسان است .  

نامگذاری فرزندان به اسامی نیکو حقی است از حقوق اولاد بر والدین، چنان که حضرت خیرالبشر رسول الله (ص) میفرماید:

وَ حَقُّ الْوَلَدِ عَلَى الْوَالِدِ أَنْ یُحَسِّنَ اسْمَهُ، وَ یُحَسِّنَ أَدَبَهُ

حق فرزند بر پدر آن است که نام خوبی بر او بنهد و به بهترین شکل تربیتش نماید. (3)

ایشان همچنین می‌فرمودند: هر کس چهار پسر داشته باشد و نام یکی از آنها را به نام من، "محمّد"‌‌، نامگذاری نکند، به من جفا کرده است. اگر اسم فرزندتان را محمّد گذاشتید او را گرامی بدارید و به او احترام کنید (4)

همچنین می‌فرمودند: حتی بچه‌های سقط شده را هم نامگذاری کنید، چون در روز قیامت که مردم را به اسم می‌خوانند، بچه های سقط شده به پدرانشان اعتراض می‌کنند که چرا برای ما اسم نگذاشتید؟!

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) خودشان، نام آخرین فرزند فاطمه زهرا (سلام الله علیها) را قبل از تولّد، محسن گذاشت، که البته در ماجرای هجوم به خانه آن حضرت، سقط و به شهادت رسید.(5)

امام باقر (علیه السلام) می‌فرمایند: «وقتی شیطان می شنود کسی را به اسم محمد یا علی صدا می زنند، مانند قلع ذوب می شود.»

همچنین باید تاثیر انتخاب اسامی را در شکل گیری شخصیت و روح و روان انسان و  در نظر گرفت، علی الخصوص که هر بار کودک به اسمش خطاب شود ، خود را بیشتر در معرض مفهوم و حقیقت آن اسم و مطابقت و حتی این همانی با آن  پیدا کند.

 علاوه بر این  انتخاب اسامی یک نوع اعلام موضع نیز هست کما اینکه امام حسین (ع) فرمود اگر خداوند100 پسر هم به من بدهد اسم همه شان را علی می گذارم، آن هم در دورانی که بر منابر رسول الله، حضرت یعسوب الدین امیرالمؤمنین  علی بن ابیطالب (ع) لعن می شد.

انتخاب نام نیکو

طبیعی است که هر نوع جهان بینی تاثیر خود را بر سبک زندگی یک خانواده و از آن جمله نامگذاری فرزندان می گذارد، حال باید از خود بپرسیم در منظومه فکری انسان مسلمان که می خواهد سبک زندگی اش اسلامی باشد، چه ملاک هایی برای نامگذازری فرزندانش قرار دارد؟

خداوند متعال در قرآن کریم خود را صاحب اسماء حسنی (نیکو) خوانده و امر فرموده که مؤمنان با این نام ها او را بخوانند و هم کسانی را که او را به اسامی انحرافی و دارای نقص می خوانند رها کنند که به زودی به جهت کارهایی که انجام می دادند مجازات می شوند .(6)

پیامبر اکرم(ص) فرمود : اولین هدیه ای که هر یک از شما به فرزندش می بخشد نام خوب است، پس بهترین نام را برای فرزند خود انتخاب کنید. (7)

اسلام برای تشویق مؤمنین جهت انتخاب نام نیکو برای فرزندانشان اهمیت آن را تنها به دنیا محدود نکرده بلکه افق دید انسان مسلمان را بالاتر از دنیا (پایین ترین مرتبه عالم وجود)  قرار می دهد چونانکه رسول خدا می فرماید: « نام نیکو بر خود نهید ، زیرا در قیامت به این نام ها خوانده می شوید فلانی پسر فلانی بر خیز به سوی نور خود برو و فلانی پسر فلانی برخیز که نوری نداری.» (8)

امام باقر (ع) می فرماید: «راست ترین نام ها، نامی است که گویای عبودیت و بندگی باشد، بهترین نام ها نام های پیامبران است»(9)

مصداق این حدیث نام هایی چون عبدالله ، عبداللطیف ،عبد الفتاح و همچنین است یوسف، یونس، موسی ، عیسی، ابراهیم، داوود، دانیال، یعقوب ، محمد ، احمد و ...

نامگذاری به نام اهل ببت علیهم السلام

به امام صادق علیه السلام عرض شد:فدایت شوم ما فرزندان خود را به نام شما و پدران شما می نامیم.آیا این عمل به حال ما سودمند است؟ امام فرمود:آری به خدا قسم!مگر دین چیزی جز مهر ورزیدن و بغض و تنفر است؟! خداوند متعال می فرماید: اگر خدا را دوست می دارید از من(حضرت محمد(ص)) پیروی کنید تا او(خدا) نیز شما را دوست بدارد و گناهانتان را بیامرزد، که او آمرزنده و مهربان است(آیه 31 سوره آل عمران). (10)

اسامی قبیح

امروزه متأسفانه دیده می شود که در جامعه ی ما نام گذاری به اسامی الهه ها و خدایان فرهنگ های شرک آلود باستانی و غیره از جمله الهه فرهنگ های یونانی و هندی و میترائیستی رواج یافته که قطعا با باورهای توحیدی ما در تعارض است  و البته موجب بروز شرک پنهان و ترویخ خرافات فرهنگ های جاهلی کفرآلود می شود .

حساسیت پیامبر اسلام در مقابل نام های نامناسب

پیامبر اسلام نام های زشتی را که بر مردم یا شهرها بودند عوض می کردند(11)  از این دست می توان به نمونه های زیر اشاره نمود:

قلیل بن صامت به "کثیر" ، عاص بن الأسود به "مطیع" و مادر عاصم بن عمر "عاصیه" نام داشت که رسول الله"سهله" نامید. (12)  

و فرجام سخن آنکه همانگونه که اسلام برای همه ی شئون زندگی انسان چه فردی و چه اجتماعی برنامه و نظر دارد در مورد نامگذاری افراد که بخشی از سبک زندگی اوست هم دارای یک نظام و نظرگاه مستقل است.

 بنابراین طبیعی است که کسانی که باورمند به اسلام و دارای جهان بینی توحیدی و گرایش الهی باشند سعی می کنند آنچه که در درون خود دارند را در همه ی وجوه زندگیشان وارد کنند.

پی نوشت:

1- سوره بقره ، آیه 31
2 -http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=196303 
3- کنز العمال،جلد 16
4- مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، ج 101، ص 131
5- خسروى‏، موسى، احتجاجات، ج‏2، ص: 108، اسلامی
6- سوره اعراف ، آیه 180، « وَلِلَّـهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَىٰ فَادْعُوهُ بِهَا ۖ وَذَرُ‌وا الَّذِینَ یُلْحِدُونَ فِی أَسْمَائِهِ ۚ سَیُجْزَوْنَ مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ»: و نیکوترین نام ها [به لحاظ معانی] ویژه خداست، پس او را با آن نام ها بخوانید؛ و آنان که در نام های خدا به انحراف می گرایند [و او را با نام هایی که نشان دهنده کاستی و نقص است، می خوانند] رها کنید؛ آنان به زودی به همان اعمالی که همواره انجام می دادند، جزا داده می شوند.
7- وسائل الشیع- جلد 15، میزان الحکمه حدیث8908مؤلف م.ری شهری
8- همان حدیث شماره 2586،عدة الداعی- ص78
9- میزان الحکمه  حدیث 8911  
10- مستدرک الوسا ئل – جلد 15 
11-  وسائل الشیعه- جلد 15
12- کنز العمال- جلد 16