رئالیسم
رئالیسم به معنای واقع گرایی است. این اصطلاح بیشتر در حوزه‌های کاربردش در مقابل ایدئالیسم (آرمان گرایی) استعمال می‌شود، مهمترین حوزه‌هایی که این مفهوم در آنها به کار می‌رود عبارت است از فلسفه، اخلاق، سیاست، هنر، ادبیات ومباحث زیبایی شناسی. در یک تعریف کلی ـ و تا حدی مناسب با حوزه‌های مختلف ـ شاید بتوان گفت: «رئالیسم عبارت است از وضع و حالتی که در آن به اموری که داخل در متن واقع و خارج از ذهن انگاشته می‌شود اهتمام ویژه داده می‌شود».
در اسلام هم به واقع گرایی توجه شده است هم به آرمان گرایی به
عنوان نمونه در اخلاق رئالیسم به معنای اصالت دادن به واقعیات و کنار آمدن
به وضع موجود و تحصیل بهترین ثمرة عملی ممکن از آنهاست و در مقابل
ایدئالیسم یا آرمان گرایی بر اهتمام به امور متعالی و عدم دلبستگی به «آن
چه نپاید» تأکید می‌کند. در اسلام واقعیات زمینه‌ای قرار داده می‌شوند برای
تحصیل امور متعالی. هم چنین در سیاست معمولا سیاسیون واقع گرا را کسانی
می‌دانند که سیاست را در عرصة تلاش و رقابت بر سر تحصیل قدرت می‌دانند،
اساس تفکر رئالیسم سیاسی بر منافع قلمداد می‌شود در مقابل آرمان گرایان
اصول اخلاقی و متعالی انسانی را در مرتبه‌ای بالاتر از قدرت و سیاست
می‌نشانند.
در اسلام قدرت عاملی قرار داده شده است برای خدمت به انسانها و تأمین مصالح
مادی و معنوی آنها. لذا در رأس حکومت و در شکل ایده‌ال حکومت انسان معصوم
در رأس قرار می‌گیرد و در عصر غیبت که مردم از مصالح حکومت معصوم محروم
هستند نزدیکترین و شبیه‌ترین فرد به معصوم که ولی فقیه است در رأس قرار
می‌گیرد.
